Esei filem (juga dikenali sebagai filem esei atau esei sinematik) adalah gabungan evolusi tema atau idea daripada plot yang sebenar, atau filem itu secara harfiah menjadi penyebaran visual bagi narator yang membaca esei tersebut. Dari sudut pandang lain, filem esei boleh dijelaskan sebagai asas visual filem dokumentari yang dipadankan dengan bentuk kritikan yang melibatkan unsur-unsur potret diri (bukan autobiografi), di mana tandatangan pembuat filem itu jelas terlihat (bukan kisah hidup). Esei sinematik biasanya menggabungkan penghasilan filem dokumentari, fiksyen, dan percubaan dalam penggunaan nada dan gaya penyuntingan.[9]

Genre ini tidak didefinisikan dengan jelas tetapi mungkin merangkumi karya propaganda pembuat filem Soviet awal seperti Dziga Vertov, pembuat filem dokumentari seperti Chris Marker, Michael Moore (Roger & Me, Bowling for Columbine dan Fahrenheit 9/11), Errol Morris (The Thin Blue Line), Morgan Spurlock (Super Size Me), dan Agnès Varda. Jean-Luc Godard menggambarkan karyanya kemudian sebagai "esei-filem".[10] Dua pembuat filem yang karya mereka merupakan pendahulu kepada esei sinematik termasuk Georges Méliès dan Bertolt Brecht.[11] Méliès menghasilkan filem pendek (The Coronation of Edward VII (1902)) mengenai pertabalan Raja Edward VII pada tahun 1902, yang menggabungkan rakaman sebenar dengan penggambaran semula acara itu. Brecht adalah seorang penulis drama yang bereksperimen dengan filem dan memasukkan tayangan filem ke dalam beberapa dramanya. Orson Welles membuat sebuah filem esei dalam gaya perintisannya sendiri, dikeluarkan pada tahun 1974, yang diberi judul F for Fake, yang membincangkan secara khusus tentang pemalsu seni Elmyr de Hory dan dengan tema penipuan, "pemalsuan", dan keaslian secara umum.

Artikel David Winks Gray tentang "Filem Esei dalam Tindakan" menyatakan bahawa "filem esei menjadi bentuk pembuatan filem yang boleh dikenal pasti pada tahun 1950-an dan '60-an". Beliau mengatakan bahawa sejak itu, filem esei cenderung "berada di tepi" dalam senario pembuatan filem global. Filem esei mempunyai "ton pengembaraan, soalan yang unik ... antara dokumentari dan fiksyen" tetapi tanpa "sempurna masuk" ke dalam mana-mana genre. Gray menyatakan bahawa seperti esei bertulis, filem esei "cenderung menyatukan suara peribadi narator yang membimbing (biasanya pengarah) dengan suara lain yang luas". Laman web Cinematheque University of Wisconsin menguatkan beberapa komen Gray; ia menggambarkan filem esei sebagai genre "intim dan metafora" yang "memerangkap pembuat filem dalam keadaan reflektif, merenung di ambang antara fiksyen dan dokumentari" dengan cara yang "membawa kecerdasan, kegembiraan, dan ciri-ciri yang unik".[12]